Tag Archives: Gara

Ideia baten jabe izan zaitezke?

2010(e)ko apirilak 3 19:31 / 3 iruzkin / Txopi

Ordenagailuak eta Internet direla eta, jabetza intelektualaren inguruan gauza asko ari gara ikasten azken urteotan. Inprenta sortu aurretik, lan intelektualak inongo mugarik gabe kopiatu, eraldatu eta partekatzen ziren. Shakespearek eta bere garaikideek antzezlanak elkarri nola kopiatzen zizkioten lan intelektuala ulertzeko era askeago horren seinale zen. Baita gaur egun ipuinak, kantuak, sukaldeko errezetak eta beste lan intelektual batzuk partekatzen jarraitzeko dugun modua ere.

Inprenta sortu ondoren, inprimatzen ziren kopiei mugak jartzen hasi ziren eta, azken bi mendetatik hona, ohikoa bihurtu da musika, literatura, argazkigintza, zinemagintza eta abarretan eskubide guztiak erreserbatzea; hau da, lan intelektual orori copyright murriztailea ezartzea.

Baina esan bezala, gailu elektronikoak eta telekomunikazioak egoerari buelta berri bat ematen ari dira, lan intelektualen erabilera kontrolatzea guztiz ezinezkoa bihurtu baitute. Asmakizun teknologiko horiei esker, inoiz ez bezala, denok izan gaitezke eta gara sortzaileak, ez bakarrik hartzaileak edo kontsumitzaileak. Gainera, era guztietako edukiak hamaika eratara parteka ditzakegu, bat-batean eta partekatze horretan kalitate tantarik galdu gabe.

Horiek horrela, azken bi mendeetan Euskal Herrian jabetza intelektualaren aurrean izan dugun jarrera aldatzen ari da. Oso azkar gainera. Jendeak, bere telefono mugikorrarekin ateratako argazkiak Facebookera igo nahi ditu bere lagunek ikus ditzaten. Argazkizale askok eta gero eta argazkilari profesional gehiagok, Flikr erabiltzen dute beraien argazkiak erakusteko eta besteengandik ikasteko. Musika taldeek berriz, Myspacera igotzen dituzte beraien kantuak, beraien jarraitzaileek entzun ditzaten eta baita kontzertuak lortzeko bide onenetakoa dela dakitelako. Informatikari askok ere, beraien programak guztiz libre argitaratzen dituzte Interneten. Zinemagileak eta idazleak ere hasiak dira beraien lan intelektualak, ezkutatu beharrean, ahalik eta gehien zabaltzen.

Materiala eta intelektuala

Egile argitsuenak, beraien lan intelektualak zabaltzearen garrantziaz jabetu dira jada (Coldplay musikariak, Paulo Coelho idazlea eta abar luzea), baina oraindik badira jabetza intelektuala altxor sakratuena bezala ikusten dutenak. Oraindik ere beraien lanari etekin handiena ateratzeko bidea egile eskubideak zorrotz-zorrotz ustiatzea dela uste dutenak. Errepasatu ditzagun gaur egun jabetza intelektualaren inguruan mantentzen diren mito oker batzuk, gauzak zenbat aldatu diren jabetu gaitezen.

Objektu materialen jabe izateak zer esan nahi duen ederki ulertzen dugu. Objektu material bakoitza bakarra delako eta pertsona batek badauka besteek ezin dutelako eduki (aulki bat, liburu bat). Gainera, objektu materialak kopiatzea hain da garestia, askotan, objektua berriz zerotik egitea hobe dela (aulki baten kopia, liburu baten fotokopia).

Eduki digitalekin ez da horrelakorik gertatzen. Informatikari esker, eduki digitalak kopiatzea hain da erraza, arina eta merkea, ia esfortzurik egin gabe zabaldu ditzakegula (gure azken bidaiako argazkiak lagun guztiei e-postaz bidaltzea, erosi dugun azken musika CDa gure MP3ra pasatzea edo lagunekin P2P bitartez partekatzea). Lehen, gure ingurukoekin errezetak partekatzen genituen bezala, orain era guztietako eduki intelektualak parteka ditzakegu. Eta hori da hain zuzen egiten duguna. Auzia hurrengoa da: errealitatea diren aukera horiek indarrez mugatzeak zentzua al du?

Nire ustez ez. Eduki birtualei objektu fisikoen legeak ezarri nahi izateak ez du zentzurik. Baina kontuz, ezta alderantziz ere. Inori ez zaio bururatzen (oraindik), aulki bat e-postaz bidaltzerik, ez eta paperezko liburu oso baten fotokopia segundo erdian eta gainera doan egiterik. Baina horrela egitea posible balitz, zentzua izango al luke aukera horiek indarrez mugatzeak?

Ba nire ustez, horrek ere ez luke zentzurik izango. Are gehiago esango dut: gizarte osoarentzat hain mesedegarriak izango liratekeen aukerak indarrez murriztea axolagabekeria galanta izango litzateke. Eduki birtualek berez dituzten aukerak murriztea ere, gizartearen ikuspegi oso batetik, axolagabekeria galanta da.

Erregistroa beharrezkoa da?

Lehen copyright legea sortu zenean, lan baten erabilera murriztea nahi baldin bazen, espresuki erregistratu behar zen. Baina 1886. urtetik ona, Bernako hitzarmena dela eta, Euskal Herrian edozein lan intelektual sortzen den momentuan bertan, lan hori guztiz babestua geratzen da. Ipuintxo bat idatzi eta jarraian kaxoi batetan gordetzen badugu ere, egilearen baimenik gabe lan horrekin ezin da ezertxo ere egin (ez argitaratu, ez kopiatu, ez itzuli, ez ezer).

Egile batek, lan baten egilea dela errazago frogatzeko (eta beraz lan horren egile eskubideak bereak direla frogatzeko), jabetza intelektualaren erregistro batera jo dezake, baina aukera hori guztiz hautazkoa da. Etorkizunean lan horren egiletza kolokan egonez gero eta epaiketa batetara helduz gero, lana berea bezala erregistratu zuenak irabazteko aukera gehiago izango ditu. Erregistroen funtzionamendua ondokoa da: diru bat ordaindu ondoren, egilearen nortasuna egiaztatu eta lana bera aztertu ondoren, egiletasunaren froga bezala balio du. Prozedura nahiko zaila eta garestia da eta praktikan oso gutxik erabiltzen dute.

safecreative.org
Irudi originala

Espainiar eta frantziar estatuek, jabetza intelektualaren erregistroa eskaintzen dute egileentzako hautazko zerbitzu bezala. Hala ere, eduki digitalentzako, SafeCreative.org bezalako erregistro modernoak ere badaude gaur egun. Erregistro hori doakoa da, erosoa da (den-dena Internet bitartez egin daiteke) eta lanen egiletza bera erregistratzeaz gain, lanen lizentzia ere kontutan hartzen du, Creative Commons lizentziak barne.

Espainiar legearen arabera, gauza jakina da irabazi-asmorik gabe egiten bada, egilearen baimenik gabe lan intelektual bat Internetetik deskargatzea ez dela delitua. Lobbyek hedabideen bitartez hain presio handia egingo ez balute, gaur egun jende guztiak jakingo luke hori. Baina ez da horrela. Telebistan eta egunkarietan etengabe entzun eta irakurtzen dugu P2P sareetatik musika eta filmak jaistea legearen aurkakoa dela (baita beste hainbat gauza itsusi ere).

Ez hori bakarrik, Espainiako Gobernuak, bere kultura eta justizia ministerioen bitartez, alokairurako eta salmentarako DVD guztietan gezurrez betetako iragarkiak txertatzen ditu. Horietan, Internet bitartez film bat eskuratzea (“pirateatzea”), kalean dioan bati zorroa lapurtzearekin parekatzen dute. Internet bitartez gure etxean film bat deskargatzea delitua dela esaten dute. Hori guztia publizitate engainagarria da eta gizartearen ikuspegi orokor batetik kaltegarria izateaz gain, legalki sala daitekeen zerbait ere bada…

Mito gehiago

Ia leku gabe gara dagoeneko, baina badira jabetza intelektualari buruzko beste hainbat mito ere: deskarga bakoitza lapurreta bat da, deskarga bakoitza salmenta galdu bat da, pirateriagatik eta top mantagatik dago kanon digitala, kanonekin batutako dirua egileentzat da, argazki kamerek ez dute kanon digitalik ordaintzen, copylefta copyrightaren kontrakoa da, aipamen eskubidea ez da hezkuntzara eta zientziara mugatzen, lanei lizentzia libreak jarriz diru gutxiago irabazten da, SGAEk egileak defendatzen ditu, musika disko bat grabatzeko SGAEn izena emanda egon behar da, SGAEtik ateratzea ezinezkoa da, egile elkarteek ezin dituzte Creative Commons lizentziak kudeatu, jabetza intelektualaren inguruko negozio ereduak ez dira aldatzen ari, eta abar.

Aipatu ditudan mito horietakoren bat okerra zergatik den jakin nahi baduzu edo bestelako zalantzarik izanez gero, galdetu lasai, gai banaiz, oso gustura erantzungo dizuet eta.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko apirilaren 24an argitaratu zen.

Erlaziodun artikuluak:

/ Etiketatua: creative commons, gara, gaur8, jabetza intelektuala, mitoak, p2p, safecreative, sgae

Internet bizirik al dago?

2010(e)ko martxoak 19 19:08 / / Txopi

Zuzenean ezetz erantzun beharrean, jolastu gaitezen pixka bat ideia horrekin.

Irudi originala

Artikulu honen izenburuko galdera irakurrita, batek baino gehiagok ezezko borobila erantzungo du gehiegi pentsatu gabe. Ezetz erantzun aurretik, nik nahiago dut ideia horrekin pixka bat jolastea, ea bizidunen artean eta Interneten artean zer-nolako parekotasunak aurkitzen ditugun. Izan ere, uste baino askoz parekotasun gehiago daude.

Lehenik eta behin, bizirik egotea zer den adostu beharko genuke, baina hori ez da batere lan erraza, zientzialariek ere ez baitakite oraindik zehatz zein baldintza bete behar dituen sistema batek bizirik egoteko. Txakur bat bizirik dagoela konturatzea erraza da, baina munduan zehar aurki daitezkeen onddo eta bakterio batzuk bizitzaren mugetan daudela dirudi, kimikaren eta biologiaren arteko mugan. Ikerlariek, sistema horietako batzuk bizidunak bezala sailkatzen dituzte eta beste batzuk, berriz, ez. Edonola ere, irizpideak ez daude argi.

Ordenagailuetako birusekin berdina gerta daiteke, onddo, bakterio eta birus biologiko askok erakusten dituzten ezaugarri berdinak baitituzte: medioan zehar mugitzen dira, hazi egiten dira eta ugaldu ere egiten dira. Birus informatiko asko ezkutatu egiten dira, eraso egiten dute eta, ugalketa prozesuan beraien burua klonatu beharrean, semeek ezaugarri desberdinak izatea lortzen dute. Hala ere, inork ez du serio pentsatzen gizakiok artifizialki diseinatutako sistema hauek bizidunak bezala sailkatzerik dagoenik. Nanoteknologiari esker edo, gizakiok hazi eta ugaldu egiten diren birus biologikoak artifizialki diseinatzen hasiko bagina, bizidunak bezala sailkatuko al genituzke?

Bakterioak eta softwarea

Azken urteotan bat baino gehiago konturatu den bezala, bizidunen DNA kodearen eta programen iturri kodearen arteko parekotasunak ugariak dira. Munduko bakterio gehienek inguruko bakterioekin DNA zatitxoak trukatzen dituzte, seme-alaben bitartez eboluzioa gauzatu beharrean, beraien buruak etengabe eraldatuz. Era horretan, bakterioak medioaren eskakizun desberdinetara azkar molda daitezke, kode trukaketa edo DNA birkonbinatze delakoari esker funtzio berriak bereganatzen baitituzte. Programa informatikoen munduan berdin gertatzen da, batez ere software librearen esparruan. Programa liburutegiak deritzonak daude eta askotan programa batek beste baten liburutegi bat edo beste kopiatzen du, programa horrek dituen funtzio batzuk bereganatuz. Era horretan, software programak ere medioaren eskakizun desberdinetara azkar moldatzea lortzen dute.

Duela urte gutxi jakin denaren arabera, batzuetan bakterio desberdinak sinbiosia deritzon prozesu baten ondoren batu egin daitezke. Eta batuketaren emaitza bakterio berri eta konplexuago bat izaten da. Biologiaren mekanismo horrek, antza, lurrean bizitza egonkortzen eta zabaltzen lagundu zuen. Software munduan ere sinbiosia deitu genezakeena gertatzen da noizbehinka, programa desberdinak elkarrekin bateratzen direnean: adibidez sistema eragile bat (GNU/Linux) eta bulegotika programa bat (OpenOffice), garapen IDE bat (Eclipse) eta garapen framework bat (Struts), web zerbitzari bat (Apache) eta datu-base bat (PostgreSQL) edo aplikazio zerbitzari bat (Tomcat), eta abar.

Bakterioek askotan sortutako DNA kodea konpontzeko mekanismoak ere izaten dituzte eta berdin gertatzen da programekin: disko gogorreko akastun sektoreak markatzeko errutinak, parekotasun bit-ak, checksum-ak, OSI-ko garraio geruza eta abar.

Animaliek eta landareek denboran zehar eboluzioaren eta hautespen naturalaren ondorioz jasan dituzten gorabehera askok ere, ordenagailuetako eta Interneteko programetan baliokideak dituzte: Netscape azkarragoa dela baina Internet Explorer zabalduago dagoenez gailendu egin dela, COBOL ekosistema zehatz batzuetara bereiztu denez luzaroan bizirik irautea lortu duela, WordPerfect zaharkitua geratzen dela eta Wordek bere lekua kentzen diola, Google bilatzailea eta Wikipedia entziklopedia zerbitzu oso preziatuak ematen hasten direla eta nonahi erabiltzen direla…

Konplexutasun maila gora

Denborak aurrera egin ahala lurreko bizitzak maila sinpleenetik gero eta maila konplexuetarako bidea egin duen bezala, Internet bera eta Interneten aurki ditzakegun programa eta zerbitzuak ere gero eta konplexuagoak eta boteretsuagoak dira. Webguneen ekosistema oso anitza da eta ezinezkoa da etengabe berritzen eta eboluzionatzen ari diren atal guztiak jarraitzea.

Ikerketa batek erakutsi berri duenaren arabera, Google bezalako bilatzaileak, datu-base arruntek informazioa kudeatzeko duten era tradizionala alde batera utzi eta animalion memoriak informazioa sailkatzeko eta bilatzeko duen egiturara gerturatzen ari dira. Sistema eragileetako antibirusak, posta elektronikoko zerbitzari batzuen spam-aren aurkako sistemak (AMaViS) eta baita blog, wiki eta foro askotako spam-aren aurkako sistemak (SpamKarma) beraien kabuz ikasteko eta lana gero eta hobeto egiteko gai dira, bizidun askok duten immunologia sistema eraginkorraren antzera.

Internet beraren egitura eta funtzionamendua etengabeko eraldaketa geldo batean badago ere (IPv4-tik IPv6-ra pasatzea, domeinuetan munduko edozein hizki mota erabili ahal izatea), gaur egungo osagarriei begirada bat botatzen badiegu, Internetek landare-zelula baten antza izan dezakeela esan genezake. Internet zelularen fluxua, kode genetikoa izan beharrean, kode binarioa izango litzateke. Zelularen mugak TCP/IP protokoloak eta UDP protokoloak markatuko lukete, handik at Internet ezin baita heldu. Zelularen nukleoan DNS zerbitzua kokatuko genuke, bera gabe Internet ez baitzen ibiliko. Biltegiratze poltsak Internetek informazioa gordetzeko dituen webgune eta sistema guztiek osatuko lukete: Wikipedia, P2P sareak, eta abar. Ekoizpen zentroak berriz, ziberespazioan barreiatuta aurkitzen diren webgune, blog, wiki, foro eta abar guztiak izango lirateke.

Ikus daitekeenez, bizidun zelula sinple batek dauzkan osagarrietako gehienen parekoak ditu Internetek. Eta bere eboluzioa aurrera doa etengabe. Internet bizirik ote dago? Litekeena da ezetz, baina zientzialariek bizirik egotea zer demontre den argitu orduko agian erabiltzaileok Internet bizirik dagoela konturatuko gara egunen batetan. Edo agian ez!

Zelularen irudia SVG formatu irekian:

internet-zelula.svg (21 KB)

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu nuen eta 2009ko irailaren 4an argitaratu zen.

/ Etiketatua: bakterioak, bilatzaileak, biologia, blogak, dna, dns, foroak, gara, gaur8, google, internet, p2p, protokoloak, softwarea, SVG, tcp/ip, wikiak, wikipedia, ziberespazioa

Koltana, teknologia berrien sekretu iluna

2010(e)ko otsailak 28 13:40 / / Txopi

Orain dela urte batzuetako ordenagailuak ikusgarri txikitu dira. Sakelako telefonoak ere asmatu ziren eta orain zenbatezinak dira. Gaur egun, neurri, helburu eta kolore guztietako aparatu elektronikoak erabiltzen ditugu: argazki kamerak, MP3-ak, MP4-ak, iPod-ak, iPhone-ak, PlayStationak, eta abar. Aparatu horiek guztiek gero eta zirkuitu elektroniko konplexuagoak dituzte, bateriek gero eta gehiago irauten dute eta, hala ere, gero eta txikiagoak dira, gero eta gutxiago berotzen dira eta gero eta pisu gutxiago dute. Nola izan daiteke? Zeri esker lortzen dira hainbeste aurrerapen eremu honetan? Hein handi batetan, aipatutako aurrerapen horiek guztiak, gauza bakarrari esker eman dira: koltan minerala.

Koltana, edo kolunbita-tantalioa, osagarri bi dituen minerala da. Kolunbitak ez dauka ezaugarri berezirik eta baztertu egiten da, baina tantalioaren ezaugarriek elektronikarako oso aproposa egiten dute: orain arte beti erabiltzen zen kobrea baino %80 eroale hobeagoa da, beroari bikain eusten dio eta berarekin egin daitezkeen hariak kobrearenak baino ehun aldiz finagoak dira. Eta hori guztia gutxi balitz, ez da herdoiltzen (azido fluorhidrikoarekin bakarrik).

Hori da, beraz, geroz eta aparatu elektroniko txikiago eta aurreratuagoak izatearen sekretua, teknologia berrien garapenaren arrazoia; informazio gizartera heltzen lagunduko gaituen mineral miragarria. Baina zoritxarrez gauzak ez dira hain politak. Koltanaren atzean errealitaterik odoltsuena eta krudelena dago. Alcatel, Compaq, Dell, Ericsson, HP, IBM, Lucent, Motorola, Nokia, Siemens, AMD, Hitachi, Intel, NEC eta beste hainbat multinazionalek, guk ezagutzerik nahi ez duten arazoak ezkutatu egiten dituzte. Enpresa horiek guztiek duten botereari esker, hedabide askotan ezagutzera ematen ez diren datuak daude. Baina, lasai, labur bada ere, “urre grisa” deitzen duten mineral honen egia batzuk azalduko baititugu jarraian.

Kongoko genozidioa

Munduko koltan gehiena, %80a, Afrikan dago; Kongoko Errepublika Demokratikoan dauden Ipar Kivu eta Hego Kivu lurraldeetan hain zuzen ere. Lurralde horiek Kongoko ekialdean daude, Ruandako mugatik oso gertu. Azken urteetan hainbat bider entzun ditugun hutu eta tutsien arteko ustezko gatazkak ematen diren lekuan. Izan ere, hedabideen arabera arazo tribalek eragindako hilketek, bortxaketek eta sarraskiek, herri aurreratuetako multinazionalek Kongoko baliabideen kontrola lortzeko egiten dituzten ahaleginak ezkutatzen dituzte.

Nazio Batuen Erakundeak auziaren inguruko txosten bat argitaratu zuen 2002. urtean: umeak esklabo bezala lan egiten zuten meatokiak zeudelako Kongoko koltana ez erostea gomendatzen zuen (16. paragrafoa). Egun, sakelako telefono egile gehienen webgunetan produktuen osagarri guztiek arau ekologiko denak betetzen dituztela eta produkzio kateko partaide guztien giza eskubideak errespetatuz lan egiten dutela irakur daiteke, baina, tamalez, gezur hutsa da. “Blood Coltan” dokumental bikainak erakusten duen bezala, multinazionalek Kongoko errebeldeak finantzatzen dituzte eta, horrenbestez, bahiketek, lapurretek, ustelkeriak eta indarkeriak betirako iraun dezakete. Inongo kontrolik gabe eta baldintzarik ankerrenetan lortutako koltana, jatorria Belgikan duen Traxys multinazionalak erosten du (Umicore Sogem bezala ere ezagutzen da), eta jarraian Txinako telefono lantegietara saltzen du. Izan ere, azken batean, Txina gaur egungo mundu globalizatuaren lantegia bihurtu da. Traxys multinazionalak ez du ordezkaritzarik Euskal Herrian, baina bai ordea Parisen, Madrilen eta Bartzelonan, munduko beste hogei hiri gehiagotan bezala.

Horrenbestez, Alcatel, Ericsson, Motorola, Nokia, Siemens eta antzekoek kontrakoa esan arren, ondo baino hobeto dakite beraiek diseinatzen dituzten sakelako telefono ultra-txikiek behar duten koltana nondik eta zein baldintzatan ateratzen den. Ipar eta Hego Kivutik ateratako koltanaren %60a -Bukavu edo Goma aireportuetatik ala kontrabandoz Ruandako aireportuetatik irteten da-, sakelako telefonoak eta antzeko gailuak egiteko erabiltzen da, baina tantalioak baditu beste hainbat erabilera ere: ordenagailu eramangarriak, bideo-jokoen kontsolak, DVD irakurgailuak, zuntz optikoa, hegazkinak, sateliteak, espazio ontziak, partikula abiarazleak, autogidatutako misilak, eta abar. Horregatik, sakelako telefonoak ekoizten dituzten konpainiez gain, bere burua demokratikotzat jotzen duten herrialdeetako beste enpresa ezagun askok ere zeresan handia dute koltanaren inguruko gehiegikerietan, hala nola Compaq, Dell, HP, IBM, Lucent, AMD, Hitachi, Intel, NEC eta abar.

Amesgaiztoa, guk eragina

Kongon gertatzen denaren inguruko datuak edonor beldurtzeko lain dira. Azken lau urteotan koltana eta beste metal preziatu batzuk bilatzen zebiltzan hiru miloi meatzari hil dira Kongon. Ez da ahaztu behar kongoarrak oso txiroak badira ere, beraien lurra oso aberatsa dela eta, koltanaz gain, urrea, diamanteak, niobioa eta beste mineral batzuk ere antzeko baldintzetan lortzen ditugula. Baina koltana lortzeko era oraindik krudelagoa dela esan dezakegu, ume mordoaren heriotza eragiten baitu.

Izan ere, koltana ez da meatzetan aurkitzen, lurraren gainazalean barreiatuta baizik. Azken ikerketek erakusten duten bezala, koltana duela 3.000 miloi urte sumendiak zeuden lekuen inguruan aurki daiteke. Sumendiek botatako hautsaren emaitza dela dirudi; hori dela eta, oso leku gutxitan dago eta, gainera, eskuratzen oso zaila da, lurreko gainazalaren eremu handiak txikitu behar baitira. Horrek Kongoko baso eta animaliengan duen eragina ahaztu gabe, meatokietan lan egiten dutenen gaineko eragina izugarria da.

Koltana bilatzeko egiten dituzten kobatxoetan sartzeko eta ibiltzeko aproposenak umeak dira, gorputz txikiak baitituzte. Motrailua eta zizela eskutan, beraien gaineko lurra apurtzen aritzen dira haurrak eta hori oso arriskutsua da. Zazpi eta hamabost urte bitarteko hainbat eta hainbat ume, eskola utzi eta inolako segurtasun neurririk gabe koltan bila aritzen dira kobazulo arriskutsuetan. Egunero Kongoko meatoki horietan 2.000 ume eta nekazari hiltzen dira zanpatuta. Bertatik ateratzen den koltan produkzioa kontuan hartuz, koltan kilogramo bakoitzak bi umeren heriotza suposatzen duela kalkulatu da.

Eta koltana bukatzean zer?

Petrolioa bezala, koltana ere bukatu egingo da. Denbora kontua besterik ez da. Bere ustiapena orain dela urte gutxi hasi bazen ere, laster horniketa arazoak hastea aurreikusten da. Bitartean, kaleko jendeak ez daki honi guztiari buruz ezertxo ere eta erabilitako koltanaren %20-%25 bakarrik birziklatzen dugu. Munduko koltan erreserben %80 Kongon dago, %10 Australian eta gainontzeko %10a Brasilen eta Thailandian. Daramagun abiadurarekin, urte gutxi barru koltana lortzeko arazo larriak izango ditugula dirudi.

Eta alternatibak aurkitzea ez da erraza. Tantalioak dituen ezaugarri paregabeetara heltzen den osagai bakarra paladioa da, “urre zuria” ere deitzen dena, baina koltana baino askoz urriagoa da eta ez luke ezertxo ere konponduko. Beraz, teknologia berri eta eramangarrien gero eta mendekotasun handiagoa duen gure gizarte honek hartu duen bidea, kale itsua izan daiteke. Noiz konturatuko gara daramagun martxa jasangaitza dela? Koltanak gure etorkizun hurbilean izango duen erabateko garrantziaz konturatu direnak gero eta gehiago dira eta koltana kontrolatzeko gerra gori-gorian dago.

Guk, bitartean, jarrai dezagun ezertaz arduratu gabe gure sakelako telefonoa erabiltzen eta aparatu elektronikoak barra-barra erosten, eragiten ari garen sufrimenduari eta sortzen ari garen arazoari inolako kasurik egin gabe.

Informazio gehiago:

Coltán: continúa el genocidio en el Congo
Congo: el negocio maldito del coltan
Coltán, el futuro insostenible
“Blood Coltan” dokumentala (50 minutu)

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu dut eta 2009ko abuztuaren 7an argitaratu da.

/ Etiketatua: afrika, gara, gaur8, haurrak, kapitalismoa, koltana, kongo

Zientzia fikzioa

2009(e)ko azaroak 2 19:56 / / Txopi

Zientzia lan teorikoa bada, teknologia, zientzia praktikara eramateko era da. Zientziak, bizi garen mundua ulertzen laguntzen bagaitu, teknologiak, ezagutza horiek erabiliz, bizi garen mundua aldatzen laguntzen digu. Gai baten inguruan ikerketa zientifikoak egiten direnean, goizago ala beranduago, gai horren inguruko teknologiak agertzen dira. Berdin dio medikuntzari buruzko ikerketak izan, biologiari buruzkoak ala fisikari buruzkoak. Zientziak muturra non sartu, aplikazio teknologikoak bertan agertzen dira. Zientzia fikzioarekin antzera gertatzen da. Fantasia eta zientzia biltzen dituen literatur genero honek, ludikoa izateari utzi gabe, hausnarketarako bidea ere irekitzen du. Zientziaren hizkuntza zorrotza alde batera utzita, zientzialariek eta hezkuntza teknikoa dutenek, fantasiak ematen duen malgutasuna baliatuz, aurrerapen zientifikoak nolabait asimilatzeko tresna ere izan daiteke zientzia fikzioa. Sortzen diren teknologia eta aukera berrien inguruan gogoeta egiteko tresna alegia.

Generoaren sorrera

Noiz eta nola sortu zen zientzia fikzioa? XIX. mendean, garaiko aurrerapen zientifikoak hizpide zituzten ipuin eta eleberri batzuk sortzen hasi ziren eta konturatzerako Julius Verne bezalako idazleek lan ahaztezinak sortuak zituzten: “Lurretik ilargira”, “Lurraren erdigunera bidaia”, “20.000 legoa itsaspean”, “Munduari bira 80 egunetan” eta abar.

Jules Vernek idatzitako Lurretik ilargila liburua
Jules Vernek idatzitako “Lurretik ilargira” liburua
Irudi originala

Orain ehun urte bete dituen futurismoaren mugimendu artistikoa, hastapenetan zegoen zientzia fikzioa baino haratago joan zen eta iraultza industrialaren arrakasta ikusirik, makinak maite zituela aldarrikatu zuen. Izan ere, zientzia fikzioa jorratzen zuten lehen artelanek (ipuinek, antzezlanek, etab.), ezaugarri komun bat dute: zientzia eta teknologia oso era positiboan ikusten zuten, arrazionalismo kartesiarra erabiliz lortu zitezkeen gauzei mugarik ezarri gabe. Gizakiak bizi dituen aroekin analogia bat eginez, zientzia fikzioaren gaztaroa izan zela esan dezakegu.

Garai horretan, Karel Čapek txekiar idazleak bere “RUR” antzezlanean, gero hain ezaguna egin zen robot hitza erabili zuen lehen aldiz. Europan zientzia fikzioari buruzko aldizkari asko argitaratzen hasi ziren eta moda Ameriketako Estatu Batuetara ere heldu zen. Han, pulp izenarekin ezagutzen diren zientzia fikzio eta komiki aldizkariek indar handia hartu zuten. Kalitate literario handiegirik ez zuten arren, gaur egun zientzia fikzioarekin lotzen ditugun gaiak gogoz lantzen zituzten: espazioko bidaiak, estralurtarrak, esperimentu genetikoak, energia nuklearra, robotak, adimen artifiziala, klonazioa, zizare zuloak, unibertso paraleloak, denboran bidaiatzeko makinak, eta abar.

Mota honetako gidoietan, zehaztasun teknikoek, nahiz eta fantastikoak izan, garrantzi handia dute. Abenturetako protagonistak askotan zientzialariak eta ikerlariak dira eta gidoiaren beste osagarri batzuk (pertsonaien psikologia adibidez) ez dira asko lantzen. Zientzia fikzio mota hau, zientzia fikzio gogorra (ingelesez hard) bezala ezagutzen da.

Hirugarren Mundu Gerra komikia
“Hirugarren Mundu Gerra” komikia
Irudi originala

Bigarren Mundu Gerra

Askok, zientziak eta teknologiak ongizate amaigabea ekarriko zutela pentsatzen bazuten ere, Bigarren Mundu Gerraren ondoren, hau da, asmakizun militarren alde iluna ezagutu ondoren, zientzia fikzioak eraldaketa bat jasan zuen, batez ere Europan. Gizakiaren aroekin analogia egiten jarraituz, gaztaroa igaro eta zientzia fikzioa heldutasunean barneratzen hasi zen. Aurkikuntza zientifikoek eta asmakizun teknologikoek arriskuak ere bazituztela gero eta argiagoa zen eta errealitate hori jorratzen zituzten lanak argitaratzen hasi ziren. Eleberrietako protagonistak asmatzaileak eta ikerlariak izan beharrean, teknologiaren erabiltzaileak izatera pasatu ziren, zientzialariak bigarren mailan utziz. Zehaztasun teknikoek jada ez zuten garrantzia askorik, baizik eta asmakizunen eragin sozialak, psikologikoak eta abar. Zientzia fikzio mota hau, zientzia fikzio biguna (ingelesez soft) bezala ezagutzen da.

Garai honetakoak dira George Orwellen “1984” eleberria, Aldous Huxleyren “Mundu zoriontsua”, Ray Bradburyren “Fahrenheit 451”, Isaak Asimoven “Betikotasunaren bukaera”, Philip K. Dicken “Ubik”, Frank Herberten “Dune” eta abar luzea.

RUR antzezlana
Karel Čapek-en “RUR” antzezlana
Irudi originala

Ziberpunka

XX. mendeko 80ko hamarkadan, zientzia fikzio gogorra eta biguna egiteaz gain, azpigenero berri bat bezala desberdintzen diren lanak agertzen hasi ziren. Garai horretan lehen sare informatikoak hasi ziren munduan zehar zabaltzen eta herritarren artean ordenagailu pertsonalen zabalkundea emango zela aurreikusten zen. Ingurune horretan sortu zen ziberpunk (ingelesez cyberpunk) mugimendua; bertan, ikuspegi errebelde eta subertsibo batetik, munduaren irudi pesimista bat jorratzen zen. Mota honetako zientzia fikzioak, teknologiak eta kapitalismoak menperatutako historiak jorratzen ditu.

Garai honetakoak dira William Gibsonen “Neuromantea”, Bruce Sterling-en “The Hacker Crackdown”, Ridley Scotten “Blade Runner” filma, “Brazil” filma, “Akira” marrazki bizidun filma eta abar. “Matrix” trilogiak osagarri asko baditu ere, multzo honetan sailka genezake. Historietako protagonistak galtzaileak edo pesimista amorratuak izaten dira eta ohikoa da drogak eta ziborgak agertzea. Gizakiaren aroekin analogia jarraituz, 40 urteko krisi bat izan liteke, edo agian zientzia fikzioaren zahartzaroa. Izan ere, gaur egun sortzen diren zientzia fikziozko eleberri, komiki eta filmak aurreko azpigeneroetan sailka daitezke.

Ziberpunk-ondoko estiloa sortu dela diotenak badaude. Juan Ibarrondo euskal idazlearen “Retazos de la red” eleberria adibidez, azpigenero berri horretan sailkatuko litzateke. Denborak esango digu zientzia fikzioa beste azpigenero bat erditzeko zorian dagoen ala ez…

Zientzia fikzioaren beharra

Bukatzeko, zientzia fikzioak gaur egun garena izatera laguntzeko izan duen papera azpimarratu nahi nuke nik. Nolabait, bide zuzena (edo gutxienez okerrena ez dena) aukeratzen lagundu gaituela sinistu nahi dut.

Debekatutako Planetako Robby Robota
“Debekatutako Planeta”-ko Robby Robota
Irudi originala

Franco Berardi Bifo idazleak “Zoritxarraren fabrika” (“Traficantes de sueños”) saiakera liburuan azaltzen duen bezala, infosfera etengabe garatzen ari den informazio fluxuak dira. Hau da, ziberespazioa gero eta handiagoa, konplexuagoa eta azkarragoa den bitartean, gizakion ziberdenborak arrazoi biologikoengatik mugak ditu eta desoreka handitzen ari da.

Horregatik, gizakiok sortu dugun ezagutza zientifikoak eta asmakizun teknologikoek aurrea hartu digute eta gizaki bezala nora garamatzaten hausnartzeko astirik ere ez dugu. Nire ustez, zientzia fikzioak, arte genero bat izaten utzi gabe, aurrerapen zientifikoen inguruan nolabaiteko perspektiba bat lortzen laguntzen digu gizakioi. Eta, gainera, primeran pasatzen dugu berarekin. Bejondeiola zientzia fikzioari!

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu dut eta 2009ko apirilaren 3an argitaratu da.

Informazio gehiago:

“Ciencia, Tecnología y Sociedad” en la literatura de ciencia ficción, Natalia Castro Vilalta.
Zientzia-fikzio

/ Etiketatua: 1984, aldous huxley, blade runner, gara, gaur8, george orwell, isaak asimov, julius verne, matrix, philip k dick, ray bradbury, william gibson, ziberpunka, zientzia fikzioa

Wikipedia, entziklopedia librea

2009(e)ko abuztuak 1 11:36 / 3 iruzkin / Txopi

wikipediaren logoa
Irudi originala

Wikipedia Interneten dagoen entziklopedia ezaguna da. Berrehun hizkuntza baino gehiagotan dago (Wikipedia euskaraz barne) eta hizkuntza guztietako orrialdeak batuta, hamaika milioi baino gehiago dira. Bere edukiak doan ikustea ahalbidetzeaz gain, edonori parte hartzeko aukera ematen dio, baita izena eman beharrik gabe ere. Bere edukiek lizentzia libre bat dute eta beraz, copyright murriztailearekin ez bezala, edonork nahi dituen eduki guztiak kopia ditzake, eta baita hobetu ere. Proiektu honek, sorreratik, software librearen filosofia bere egin du eta, software librea bezala, Interneteko boluntario zenbatezinei esker bihurtu da munduko entziklopediarik handiena, erabiliena eta biziena. Bere arrakastaren seinale, munduko webgune guztietatik bederatzigarren bisitatuena da.

Berrehun hizkuntza baino gehiagotan dago eta hizkuntza guztietako orrialdeak batuta, hamaika milioi baino gehiago dira

Wikipedia, bere berezitasunak baditu ere, oinarrian beste entziklopedia bat da. Giza ezagutza biltzea helburu duen lan bati eska diezazkiokegun funtsezko ezaugarri guztiak ditu: edukiak zehatz eta argi azalduta daude, interes unibertsala dute, testuek objektibotasuna dute helburu (subjektibotasuna edo iritziak alde batera uzten dira), irudiak eraginkortasunaren arabera erabakitzen dira (ez estetikaren arabera), informazioak ez du interesa galtzen denbora aurrera doan heinean, eta abar.

Wikipedia, bere berezitasunak baditu ere, oinarrian beste entziklopedia bat da. Giza ezagutza biltzea helburu duen lan bati eska diezazkiokegun funtsezko ezaugarri guztiak ditu.

Garai bakoitzak berea

Gizakiak historian zehar informazioa bildu eta transmititzeko era desberdinak erabili ditu. Gure arbaso zaharrenek ez zuten idazkera erabiltzen ezagutzari jarraipena emateko, ahotsa baizik (kantuak, ipuinak, eta abar). Erdi aroan, compendium delakoak idazten ziren helburu horretarako eta batez ere hezkuntzan erabiltzen ziren. Ilustrazioarekin heldu zen lehenbiziko entziklopedia, Encyclopédie izenekoa.

Compendiumek egile bakarra izaten zuten arren (horrek dituen subjektibotasun eta luzera mugekin), egile askok hartu zuten parte lehen entziklopedia horren prestaketan: Diderot, D’Alembert, Voltaire, Montesquieu, Rousseau, Jaucourt eta beste hainbat. Compendiumekin alderatuta entziklopediek duten beste berezitasun bat ikasketarako material gisa baino, irakurlearen kontsultak asetzeko erabiltzen direla da.

XVII. mendeko frantziar Encyclopédie-ren ondoren, herri bakoitza bere hizkuntzan entziklopediak sortzen joan zen: Britannica entziklopedia ingelesa, Brokhaus alemaniarra, Espasa espainiarra, Auñamendi euskalduna, eta abar.

XVII. mendeko frantziar Encyclopédie haren ondoren, herri bakoitza bere hizkuntzan entziklopediak sortzen joan zen: Britannica entziklopedia ingelesa, Brokhaus alemaniarra, Espasa espainiarra, Auñamendi euskalduna, eta abar. Baita Larousse, Universalis, Hachette, Agora eta beste asko ere.

Lan hauek guztiek bi gauza zituzten komunean. Alde batetik, paperean inprimatzen ziren, inprentaren laguntza ezinbestekoari esker. Eta bestetik, edukiak aditu talde aukeratu batek bakarrik prestatzen zituen. Jakitun ilustratuek bakarrik parte har zezaketenez, nahiz eta garai haietan erlijioak gizartean pisu handia izan, arrazionaltasuna eta pentsamendu ilustratua zutabetzat zituzten entziklopediak sortzea lortu zuten.

Beltzek eta orangutanek antzekotasun harrigarriak eta ugariak dituzte. Filantropo batzuk arraza beltza arraza zuria bezain adimentsua dela frogatzen alferrik saiatu dira.

Hori, nola ez, lorpen handia da, baina bere alde ilunak ere badituela onartu beharra dago; adibidez, esklabotza garaiko entziklopedia batek (Pierre Larousse-ren Grand Dictionnaire Universel, 1874an argitaratua), “beltzek eta orangutanek antzekotasun harrigarriak eta ugariak” zituztela zioen eta “filantropo batzuk arraza beltza arraza zuria bezain adimentsua dela frogatzen alferrik saiatu dira”.

Gaur egun inprentak oraindik egon badauden arren, Internetek kontsulta tresna bezala duen potentziala ikusita ez da harritzekoa gero eta entziklopedia tradizional gehiago sarean ikusgai egotea. Jakina denez, Internetek inprentaren norabide bakarreko informazio fluxuaren muga gainditzen du. Internetek, informazioaren igortzailearen eta jasotzailearen arteko banaketa lausotu egiten du. Horregatik, askorentzat, Wikipedia bezalako ekimen bat sortzea, denbora kontua besterik ez zen.

Internetek, informazioaren igortzailearen eta jasotzailearen arteko banaketa lausotu egiten du. Horregatik, askorentzat, Wikipedia bezalako ekimen bat sortzea, denbora kontua besterik ez zen.

Wikipediaren berezitasunak

Esan bezala, Wikipediak entziklopedia tradizionalen funts berdinak ditu, baina ekimen berritzailea bihurtzen duten ezaugarriak ere baditu. Ohiko entziklopedistentzako akatsak eta wikipedistentzako abantailak diren desberdintasunen artean, bi dira nire ustez nabarmenenak. Alde batetik, Wikipedia guztiz proiektu irekia dela (edonork parte har dezake), eta bestetik, etengabeko eraikuntzan dagoela (eduki berriak argitaratzeko data berezirik ez dago, edukiak inoiz eteten ez den eboluzio prozesu baten barruan bait daude).

Ohiko entziklopedistentzako akatsak eta wikipedistentzako abantailak diren desberdintasunen artean, bi dira nire ustez nabarmenenak. Alde batetik, Wikipedia guztiz proiektu irekia dela, eta bestetik, etengabeko eraikuntzan dagoela.

Wikipedia, Internetera konexioa duen edonork erabil dezake, doakoa baita. Eta ez hori bakarrik, dauden edukiak zuzendu eta eduki berriak sor ditzake interesa eta gogoa duen edonork. Horretarako ez da ezer berezirik egin behar (webgunean izena ematea ere ez da beharrezkoa), ekarpen gehienak erregistratutako erabiltzaileek egiten badituzte ere. Beraz, inork ez dizu galdetzen ea zein gaitan zaren aditua eta, nahi duzun atalean idazteko baimena izateko, inork ez dizu eskatzen zure ezagutzak eta esperientzia frogatzeko. Erabiltzen den estrategia guztiz kontrakoa da.

Software librea garatzeko hainbeste erabiltzen den bazar metodologia izeneko filosofia jarraituz, jende guztiari dena egiteko baimena ematen zaio. Horrekin batera, autokudeaketa azaleratzeko tresnak ere jartzen dira: foroak, bozketak egiteko bitartekoak, artikulu bakoitzari atxikitako eztabaida atalak, erabiltzaileek elkarri oharrak uzteko erak…

Semafororik gabe eta trafikoz gainezka egon ohi diren Thailandiako bidegurutzetan gertatzen den bezala, kaosetik antolaketa sortzen da. Fenomeno horri emergentzia deitzen zaio eta nagusi den antolaketa hierarkikoaren antzik ez du. Helburu berdina lortu nahi duen jende multzo heterogeneoak, malgutasuna eta freskotasuna galdu gabe, gauzak aurrera ateratzen ditu. Sistema bere kaxa erregulatzen da. Wikipediako milaka erabiltzailek, arteari, zientziari eta historiari buruzko artikuluak garatu, adostu eta hobetzen dituzte. Artikulu zehatzak, objektiboak, erreferentziaz betetakoak, argiak eta atenporalak lortzeko arauak eta laguntza orriak sortzen dituzte, baita etengabe aldatzen ari diren edukiek gutxieneko irizpide batzuk betetzen dituztela kontrolatzeko mekanismoak ere (bibliotekariak, bot-ak eta abar).

Ohiko entziklopedisten kexuak

Paperezko entziklopediak egiten dituztenek nahiago dute den-dena neurtuta eta planifikatuta egotea, nahiz eta askoz eduki gutxiago eta askoz era motelagoan kudeatzeko gai izan. Ez dute gustuko gai batean aintzat hartutako aditua izan ez daitekeen batek artikulu bat sortu ahal izatea eta, ondoren, beste ezezagun askoren artean, informazio hori hobetu ahal izatea. Wikipedia ikuspegi kritiko batekin irakurri behar dela diote. Noski baietz, beste edozein testu bezala.

Benetan garrantzia duena ez da ekarpen bat nork egiten duen, ekarpena bera ona izatea baizik. Eduki egokienak argumentuekin defendatu behar dira, ez estatus edo curriculum batekin.

Entziklopedistek, Wikipediako artikuluek eztabaidarako duten atalean batzuetan sortzen diren borrokak gaitzesten dituzte, errealitatea konplexua izango ez balitz bezala, giza ezagutza jaiotzez gauza ordenatua izango balitz bezala, aditu batzuek entziklopedia bat sortzeko eztabaidatu beharrik izango ez balute bezala. Goizago ala beranduago, jende mota honek, guztiona den ezagutza, guztion artean eraiki behar dugula ulertu beharko du. Benetan garrantzia duena ez da ekarpen bat nork egiten duen, ekarpena bera ona izatea baizik. Eduki egokienak argumentuekin defendatu behar dira, ez estatus edo curriculum batekin.

Nire ustez, interes unibertsaleko entziklopedia batean, edonork egin dezake baliagarria den ekarpen bat. Hori egiteko aukera, ordea, Wikipediak bakarrik ematen du. Berdin dio ume ala agure izan, emakume ala gizon, ikasle ala langile, txiro ala aberats, zale ala aditu, beltz ala zuri. Berdin dio artikulua historiari, zinemari, matematikei, astronomiari ala manga marrazkiei buruzkoa den. Entziklopediarik onena ekarpen baliagarri gehien bereganatzeko gai dena da. Eta Wikipediaren auzolan ereduak, irekiena izateaz gain, Citizendiumek eta Interneteko beste entziklopedia batzuek dutena baino egokiagoa dela erakutsi du. Emaitzak ikusita, ez dago zalantzarik.

Nature aldizkari ezagunak, 2005eko abenduan argitaratu zuen ikerketa baten emaitzetan azaltzen zen bezala, ingelesezko Wikipediaren kalitatea ia Britainiar Entziklopediaren parekoa zen. Eta ordutik hona, Wikipediako edukiak asko hobetu dira.

Ohiko entziklopediak iragana dira. Wikipedian gaizki dagoen zerbait aurkitzen baduzu edo zerbait faltan botatzen baduzu, ez pentsa beste entziklopedia batera joanda aurrerapenik egingo dugunik. Saiatu zaitez zu zeu edukiak tanta bat hobetzen. Ez izan beldurrik, zu ere giza ezagutza biltzen laguntzeko gai baitzara; gainera, trukean, gizakiok orain arte sortu dugun entziklopediarik onena lortzen lagunduko duzu. Gogoratu Wikipediako edukiak libreak direla. Nireak bezain zureak. Guztionak.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu dut eta 2009ko martxoaren 20an argitaratu da.

Informazio gehiago:

Wikipedia euskaraz

/ Etiketatua: auñamendi, bazar metodologia, citizendium, emergentzia, ezagutza librea, gara, gaur8, wikipedia

Politika 2.0

2009(e)ko apirilak 11 18:17 / / Txopi

demokrazia digitala
Irudi originala

Testu hau argitaratzen den egunean, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan burututako hauteskundeak igarota egongo dira. Hauteskundeei buruzko datuak eta analisiek, hala ere, jarraituko dute eta aurkeztu ahal izan diren alderdi politikoak Euskal Autonomia Erkidegoko parlamentuko eserlekuak beraien artean banatzen ibiliko dira. Baina hori guztia etorkizuna da niretzat, gaur, testu hau idazten dudan egun hau, hauteskundeen bezperako eguna baita.

Gaur, alderdien kanpainak eten egin dira eta ohi bezala Euskal Herriko zatitxo honetan bizi garen herritarroi hausnarketarako gonbitea luzatu digute. Eta horretan ari naiz. Baina behin pentsatzen hasita, alderdien aukeretatik haratago joan naiz. Alderdien sistema berari buruz hasi naiz hausnartzen.

Alderdien akatsak

Izan ere, gurea ordezkaritzan oinarritutako demokrazia da. Hori, noski, enpresek eta presio lobbyek boterean dauden alderdi politikoengan duten eragina alboratzen badugu da egia (bistan da hierarkiako tontorrean ibilitako politikariak banku eta antzeko enpresa boteretsuetan nola bukatzen duten). Kontua da, ordezkaritza-demokrazia honetan, herritarren ikuspegi, arrazoi eta argumentu zenbatezinak alderdi politiko gutxi batzutan multzokatzen direla, eta hauek, botere osoa dute lau urte luzetan zehar herritar guztien baliabideak kudeatzeko (legedia, garraio eredua, hezkuntza sistema, eta abar), lurralde osoa beraiek egokia ikusten duten bezala zuzenduz. Guk, bitartean, ezer gutxi egin dezakegu. Funtsean, beste lau urte itxaron eta berriz ere aukeren arteko bat hautatu. Argi dago gurea oso sistema mugatua dela; gainera, nire ustez, asko hobe daiteke.

Egungo sistema egokia iruditzen al zaizue? Azaldu dudan bezala, niri ez zait batere egokia iruditzen. Eta ziur nago irakurle asko nirekin ados egongo dela, egungo sistemak akats mordoa dituela ondo baino hobeto erakutsi baitu: politikariek boterea metatzen dute eta horrek ustelkeria sorrarazten du (Irungo Ogasuna); alderdi politikoak beraien artean etengabeko lehian daude eta arazo/erronka garrantzitsu askoren aurrean, adostasuna bilatu beharrean kontrakoa egiten dute, gaiak arerioa erasotzeko erabiliz (Gernikako Estatutua ez betetzea); alderdi bakoitzak hainbat eta hainbat herritar ordezkatzen ditu eta gai zehatz askoren aurrean, bozkatzaileek gai horri buruz benetan zein iritzi duten zehazki ez dakite (Irakeko gerra, AHTren eraikuntza, Abortuaren Legea); batzutan, aipatutako borroka horien ondorioz, eta arrazoi taktikoak argudiatuz, alderdiek hauteskunde kanpainan esandakoaren kontrakoa egiten dute, bozkatu dieten herritarren nahiak salduz (Nafarroako hauteskundeen ondoren PSNk UPNrekin tratua egitea). Luze jarrai genezake ordezkaritza-demokraziak berezkoak dituen hainbat arazo zenbatzen.

Teknologia berriek ematen dituzten aukerak ikusita, gizarte antolaketa eta koordinaketa sistema egokiagoak bilatzeko gero eta aitzakia gutxiago dago

Egungo sistema egokiena iruditzen al zaizue? Niri ez, inola ere ez. Nire ustez, teknologia berriek ematen dituzten aukerak ikusita, gizarte antolaketa eta koordinaketa sistema egokiagoak bilatzeko gero eta aitzakia gutxiago dago.

Gaur egun, herritar gero eta gehiagok telefono mugikorrak erabiltzen dituzte, Interneten nabigatzen dute, foroetan informazioa bilatzen dute eta, noiz edo noiz, parte hartzera ere iristen dira. Eta datozen urteetan joera honek jarraitu egingo du, zalantzarik gabe. Beraz, tresna hauek demokrazia zuzenagoa eraikitzeko egokiak izan daitezke, egungo sistemak eskaintzen ez dituen ezaugarriak baitituzte: bat-batekotasuna, nahi beste bozketa era erosoan egiteko aukera, iritziak emateko eta partekatzeko aukera, adostasuna bilatzeko tresnak, gauden lekutik mugitu gabe parte hartzeko aukera, eta abar. Baina nola uztartu ezaugarri berritzaile horiek politika egiteko era berri batekin?

Hiru adibide berritzaile

Aldaketa hau egitea zaila dela pentsa daiteke, utopia hutsa ere izan daiteke askorentzat. Baina historiak erakusten duen bezala, aldaketa gehienak urrats txikien bitartez gauzatzen dira. Teknologia berriak, Internet sozialarekin eta sare sozialekin lotuta dagoen Web 2.0 delakoaren laguntzaz, gure artean erlazionatzeko era aldatzen hasi dira jada. Gutxi-gutxika lanpostu asko eraldatzen doaz, baita hedabideak, ikasteko erak, aisia eta noski, politika egiteko era ere.

Adibide bezala, urte honetako urtarrilean Ezker Batua-Berdeak koalizioak bere hauteskunde programa osatzeko erabili duen bide berritzailea aipa daiteke. Euskal alderdi politiko honek, Zabaldu.com webguneak albisteak elkarbanatzeko erabiltzen duen tresna berdina erabili zuen alderdiarentzako garrantzitsuenak izan zitezkeen arazoak/erronkak aukeratzeko. Beraz, edonork zuen aukera proposatutako gai bati buruz bere iritzia emateko, bozkatzeko eta baita norbere gaiak proposatzeko ere. Ekimen hau oso interesgarria iruditzen zait, sakondu beharrekoa, alderdiko bozkatzaileei betiko bozka mutua emateaz gain, edukiak zehazten laguntzeko aukera ematen baitie.

Partido de Internet alderdia ere aipatzeko modukoa da; izan ere, bere helburua Estatu espainoleko Legebiltzarrean alderdiak hartuko dituen erabaki guztiak bozkatzaileen iritzien arabera automatikoki kalkulatzea da. Horretarako, bozkatzaileek beraien arteko sareak sor ditzakete eta gai zehatzak bozkatuko dituzten ordezkariak ere ezar ditzakete. Beraz, teknologia berrien bitartez, alderdi politiko honek guk nahi dugun ordezkaritza maila eskainiko digu; hala, bozketa guztietan parte hartzen badugu, demokraziarik zuzenenera helduko gara.

2005hiritarrok.net webgunean adibidez, ondoko herriek hartu dute parte: Basauri, Hernani, Laudio, Sopela, Sestao, Oiartzun, Bakio, Bermeo eta Ermua

Udal mailan ere ari dira egiten era honetako saiakerak. ~~2005hiritarrok.net~~ ciudadanos2010.net webgunean adibidez, ondoko herriek hartu dute parte: Basauri, Hernani, Laudio, Sopela, Sestao, Oiartzun, Bakio, Bermeo eta Ermua. Laster Agurain ere batuko da. Bertan, herri bakoitzeko herritarrek Udalari proposamenak egiteko aukera dute eta besteek iruzkinak egin eta proposamenak bozkatzen dituzte, denen artean atxikimendu gehien dituzten proposamenak hautatuz. Herritarrak arduratzen dituzten gaiak nolabait ezagunak egiten zaizkigu: Sopelan autoentzako TAOri buruzko kexak, Basaurin euskara planari buruzko eskaerak, Laudion kiroldegiaren erabilerari buruzko galderak, eta abar. Noski, Udalak gero arazo eta erronka horiei bidea eman behar die, herritarrek bide tradizionalak erabili balituzte bezala.

Politikaren eraldaketa

Hiru ekimen hauek baliagarriak badira ere, hasiera besterik ez dira. Wikipediak edukiak adosteko duen sistema, Zabalduk albiste interesgarrienak aukeratzeko duen sistema (karma deitzen den adierazle bat erabiltzen duena), eta beste webgune batzuk beraien esparruan demokrazia zuzenagoak gauzatzeko erabiltzen dituzten sistemak errealitate bat dira dagoeneko, ondo dabiltzala frogatu dute eta denbora kontua izan beharko luke sistema hauen abantailak ere politika arruntera heltzea.

Herritar guztien eskubideak kontutan dituen gizarte batek beti mantendu behar du gutxieneko ordezkaritza maila egoki bat

Horretarako, teknologia berrien inguruko heziketa indartzea, herrietan doako wifi konexioak eskaintzea eta antzeko ekimenak aurrera ateratzea dira e-demokrazia sustatzeko era egokiak. Baina kontuz, ez gaitzala berritasunak itsutu. Tresna hauen guztien erabilera areagotzeak fruitu bikainak eman ditzake, baina demokrazia zuzena utopia bat dela ez dugu ahaztu behar. Herritar guztien eskubideak kontutan dituen gizarte batek beti mantendu behar du gutxieneko ordezkaritza maila egoki bat: haurrentzako, zaharrentzako, gaixoentzako, elbarrientzako eta abar.

Aukera dugu boterea, hein handi batean behintzat, herritarrengana itzul dadin, bakoitzak nahi duen parte hartze maila eskuratuz

Politika 2.0 delakoak alderdi politikoen sistema alde batera uzten lagun gaitzake, horrekin batera sistema honek berezkoak dituen arazo asko ekidinez (botere metaketa, herritarren parte hartze oso murriztua, gizartearen arazo/erronka desberdinak trukeko txanpon soilak bihurtzea, etab.). Aukera dugu boterea, hein handi batean behintzat, herritarrengana itzul dadin, bakoitzak nahi duen parte hartze maila eskuratuz. Horrela, politikaren protagonismoa alderdietatik eta politikari profesionaletatik kendu eta herritarroi eta benetan arduratzen gaituzten arazo eta erronkei emango diogu. Helburu paregabeak dira horiek, baina bidea asko landu beharra dago oraindik.

Zailtasun berriak aurkituko ditugu eta orain dauzkagun akatsak sistema berrian errepika ez daitezen adi ibili beharko dugu. Arazoak begien bistan daude: teknologia berrien erabilera herritar askorentzat oraindik oztopo bat izatea, gizakiak aldaketarako duen berezko erresistentzia, politikari profesionalen ordez elite intelektual batek eragin handiegia izatea, enpresek eta presio lobbyek egungo sistema kontrolatzen duten bezala sistema berri hori ere kontrolatzeko era aurkitzen saiatzea. Baina gizarteko beste atal askotan egiten ari garen bezala, politikagintzan ere teknologia berriek eskaintzen dizkiguten aukera paregabeetatik onurak nola aurkitu zehazten saiatu behar dugu. Demokrazia maila hobeagoa lortzeko aukera dugu eta, ezbairik gabe, merezi du lan horretan aritzeak.

Argitaraketa: Artikulu hau GARA egunkariko GAUR8 larunbateko gehigarrirako prestatu dut eta 2009ko martxoaren 7an argitaratu da.

Aldaketa (2010/06/15 ): 2005hiritarrok.net domeinua desagertu dela dirudi eta bere ordez ciudadanos2010.net webgunera jarri dut esteka.

Erlaziodun artikuluak:

Hauteskundeak Interneten

Beste hizkuntzak: castellano

/ Etiketatua: alderdi politikoak, ezker batua, gara, gaur8, partidodeinternet, politika, politika 2.0, psn, upn, web 2.0

Bidalketa nabigazioa

« Aurrekoa 1 2 3 4 5 Hurrengoa »

Tag Archives: Gara

Ideia baten jabe izan zaitezke?

Materiala eta intelektuala

Erregistroa beharrezkoa da?

Mito gehiago

Internet bizirik al dago?

Bakterioak eta softwarea

Konplexutasun maila gora

Koltana, teknologia berrien sekretu iluna

Kongoko genozidioa

Amesgaiztoa, guk eragina

Eta koltana bukatzean zer?

Zientzia fikzioa

Generoaren sorrera

Bigarren Mundu Gerra

Ziberpunka

Zientzia fikzioaren beharra

Wikipedia, entziklopedia librea

Garai bakoitzak berea

Wikipediaren berezitasunak

Ohiko entziklopedisten kexuak

Politika 2.0

Alderdien akatsak

Hiru adibide berritzaile

Politikaren eraldaketa

Bidalketa nabigazioa

Azken iruzkinak

Azken bidalketak

Tag Archives: Gara

Ideia baten jabe izan zaitezke?

Materiala eta intelektuala

Erregistroa beharrezkoa da?

Mito gehiago

Internet bizirik al dago?

Bakterioak eta softwarea

Konplexutasun maila gora

Koltana, teknologia berrien sekretu iluna

Kongoko genozidioa

Amesgaiztoa, guk eragina

Eta koltana bukatzean zer?

Zientzia fikzioa

Generoaren sorrera

Bigarren Mundu Gerra

Ziberpunka

Zientzia fikzioaren beharra

Wikipedia, entziklopedia librea

Garai bakoitzak berea

Wikipediaren berezitasunak

Ohiko entziklopedisten kexuak

Politika 2.0

Alderdien akatsak

Hiru adibide berritzaile

Politikaren eraldaketa

Bidalketa nabigazioa

Azken iruzkinak

Azken bidalketak

Etiketak